تخت سلیمان در ۴۵ کیلومتری شمال شرقی تَکاب و روستای تخت سلیمان (نصرت‌آباد)، واقع‌شده، محوطه‌ای است باستانی که مهم‌ترین اثر بجا مانده در آن، آتشکده آذرگشنسب و تالارهای دوره ساسانی می‌باشند.
تخت سلیمان با وسعتی معادل 12/5 هکتار با دریاچه‌ای (چشمه‌ای جوشان و نیلگون) در ارتفاع 2200 متری به‌عنوان بزرگ‌ترین مرکز آموزشی، مذهبی، اجتماعی و عبادتگاه ایرانیان در قبل از اسلام به شمار می‌رفته که در سال 624 میلادی با حمله هراکلیوس، امپراتور رومیان تخریب می‌شود.
آبا قاخان برادرزاده هلاکوخان به علت مسلمان شدن بر روی ویرانه‌های تخت سلیمان مسجدی بنا کرد که از آن‌هم تنها ویرانه‌ای با کاشی‌های منقوش و خط برجسته به‌جامانده است و ازجمله این کاشی‌ها "کاشی زرین‌فام تخت سلیمان " در موزه رضا عباسی می‌باشد.
به لحاظ زندگی انسانی قدمت این منطقه به 3000 سال پیش می‌رسد و در ادوار مختلف محل سکونت اقوامی مانند، مادها، هخامنشیان، اشکانیان، ساسانیان و مغولان بوده، ولی با توجه به اینکه این مجموعه به دوره هخامنشی و اشکانی می‌رسد، بی‌تردید در آن آثار مهمی از دوره‌های پیش از ساسانی کشف خواهد شد.
برخی از مورخان گفته‌اند این ناحیه همان شهر مشهور زادگاه زرتشت است و در نوشته‌های پهلوی "گنجک " نامیده شده و عرب‌ها آن را "شیز " و رومیان و یونانیان آن را "گزکا " نامیده‌اند و حمدالله مستوفی به زبان مغولان آن را "ستوریق " گفته است و امروزه تمام این آثار را تخت سلیمان می‌نامند.
صفحه‌ای سنگی و طبیعی این منطقه از رسوبات آب دریاچه به وجود آمده که آثار باستانی و دریاچه بیضی‌شکل روی آن قرار دارند، البته دریاچه تخت سلیمان و زندان سلیمان قابل آشامیدن نمی‌باشد و تنها برای کشاورزی و به راه انداختن آسیاب‌های آبی اطراف قابل‌استفاده بوده است.
کل آثار منطقه درون حصاری از دوره ساسانی با دیوار بیضی‌شکل در دورتادور دشت، قرار گرفته که حصار بیرونی با محیطی برابر 1200 متر از سنگ‌های لاشه‌ای تراش‌دار باضخامتی حدود پنج‌متر و ارتفاع 14 متر تشکیل‌شده و دارای 38 برج دفاعی مخروطی شکل می‌باشد.
حصار بیرون در دوره ایلخانی هم مرمت و هم دروازه جدید در مجاورت دروازه جنوبی عهد ساسانی احداث شد. داخل این حصار بیضی‌شکل دو مربع مختلف المرکز که در مرکز مربع جنوبی دریاچه و در مرکز مربع شمالی آتشکده‌ای بناشده، می‌باشد و دورتادور این مربع را حصاری مستطیلی شکل با طول تقریبی 250 متر، عرض تقریبی 150 متر و 60 برج مدور در برگرفته است. ایوان خسرو در جبهه شمال غربی دریاچه و در زاویه مربع بزرگ‌تر قرار دارد که از آجر قرمز و ملاط ساروج ساخته‌شده و به دو اتاق یا حوض‌خانه هفت‌گوش مربوط به دوره ایلخانان راه دارد.
یک جوی سنگی در بیرون تخت سلیمان، بخش جنوب غربی با 300 متر طول و 4 متر ارتفاع وجود دارد که اهالی محلی آن را اژدهای سنگی می‌نامند.
دمای آب دریاچه‌ی تخت سلیمان در تمام فصول سال در حدود 21 درجه و مقدار آن ثابت است که این امر ثابت می‌کند آب دریاچه با طول 120 متر و عرض 80 متر، از سفره‌ای زیرزمینی در عمق بسیار زیاد تأمین می‌شود، یعنی در هر ثانیه 100 لیتر آب از آن خارج می‌شود.
در ضمن چون ارتفاع دریاچه تخت سلیمان با عمق آن برابر 62 متر است، می‌توان گفت که کف دریاچه به‌وسیله املاح آهکی رسوب‌گذاری نشده و در طول سال‌ها شکل‌گیری آن ثابت بوده است. (ارتفاع از ابتدای دیواره دریاچه تا پایین‌دیواره آن و عمق از سطح وسط دریاچه تا کف آن اندازه‌گیری می‌شود.) پس نتیجه می‌گیریم اگر در طول تاریخ اشیاء قیمتی به‌عنوان نذر داخل دریاچه پرت شده باشد در داخل گل‌ولای کف دریاچه مدفون نشده و از طریق غواصی قابل‌کشف است.
اولین شی قیمتی انداخته‌شده در دریاچه دوران کورش کبیر پادشاه هخامنشی است که گفته‌شده کوروش پس‌ازاین که بر کروسوس پادشاه لیدیه پیروز شد، شاه شکست‌خورده را به ایران آورده و در مکانی به نام "بارن " (نزدیک همدان) اقامت می‌دهد و خزانه اشیا قیمتی او را به‌عنوان نذر در آب دریاچه مقدس می‌اندازد. (547 قبل از میلاد). کروسوس پادشاه لیدی در تاریخ جهان به ثروتمند بودن معروف است.
آتشکده آذر گشنسب یا آتشکده شیزدر شمال دریاچه و یکی از سه آتشکده مهم ساسانی به معنای آتش اسب نر است. دو آتشکده دیگر، آذر برزین در نزدیکی نیشابور خراسان و آذر فرنبغ، در کاریان فارس برای موبدان و بلندپایگان می‌باشد.
بر پایهٔ افسانه‌های ایرانی: " کیخسرو بهنگام گشودن بهمن دژ در نیمروز با تیرگی شبانه که دیوان با جادوی خود پدید آورده بودند روبرو شد. آنگاه آتشی بر یال اسب وی فرود آمد و جهان را دیگرباره روشن کرد و کیخسرو پس از پیروزی و گشودن بهمن دژ، به‌پاس این یاوری اهورایی، آتش فرود آمده را آنجا بنشاند و آن آتش و جایگاه به نام آتش اسب نر (گشسب یا گشنسب) نامیده شد."
در این جایگاه مراسم نیایش‌های آیینی، برگزاری جشن‌ها و امور تشریفات پادشاهی انجام می‌گرفت. آتشکده آذر گشنسب و آتش جاویدان آن در طول هفت قرن به‌عنوان نماد اقتدار آئین زرتشت و عامل وحدت سیاسی-اجتماعی حکومت ساسانی بوده و به‌عنوان ثروتمند‌ترین نیایشگاه زمان خود یادشده است.
بهرام گور و خسروپرویز پس از پیروزی بر دشمنان غنائم جنگی را به این آتشکده هدیه می‌کردند و یا شاهان ساسانی پس از تاج‌گذاری برای زیارت، پیاده از تیسفون به آنجا می‌رفتند.
کوه مخروطی میان‌تهی در سه کیلومتری شمال غربی تخت سلیمان وجود دارد که هزاران سال پیش، براثر وقوع آتش‌فشان به وجود آمده و در قله آن حفره‌ای بزرگ به عمق حدود 100 متر دیده می‌شود که اهالی آن را زندان سلیمان یا زندان دیو می‌نامند و معتقدند که حضرت سلیمان دیوهایی را که از فرمانش سرپیچی می‌کردند در این کوه زندانی می‌کرده است.
کوه بلقیس با دو قله مرتفع 3300 متری، در فاصله 7/5 کیلومتری شمال شرقی تخت سلیمان قرار دارد که در آن آثار بنا‌های ساسانی دیده می‌شود. صعود از کوه چندان مشکل نیست و با یک راهنمای محلی از دهکده تازه کندیا احمدآباد و سفلی می‌توان به‌سوی آن رفت. بین دو قله در فصل بارش دریاچه‌ای دیده می‌شود و پایین‌تر، چشمه‌ای برای تأمین آب موبدان وجود دارد که علت اصلی ساخت معبد آناهیتا در خرابه‌های ساسانی تخت سلیمان می‌باشد.
بنا بر نظریه گایا و بر اساس مطالعات انجام‌شده از دهه 1970 میلادی تاکنون، رأس خلاقیت چاکرای گلوی زمین تخت سلیمان است. گفته‌شده چاکرای گلوی زمین ازنظر مکانی درروی کره زمین مثلثی شامل: اهرام ثلاثه در مصر (رأس الهام)، خانه کعبه در عربستان (رأس ساختار) و سایت باستانی تخت سلیمان (آذرگشنسب) در ایران (رأس خلاقیت) می‌باشد.
بر اساس تقویم سالانه نوری فعالیت چاکراها که چرخه هوای زمین را تشکیل می‌دهند در ساعت و روزی از برج میزان (مهر) فعالیت خود را آغاز می‌کند و تخت سلیمان علاوه بر جاذبه‌های فضایی و جنبه داشتن انرژی، تقدس خاصی را به این مکان بخشیده که از 1384 به بعد هم‌زمان با شروع حرکت گروه آشتی با زمین، گردشگران زیادی به این مکان می‌روند. می‌توان گفت این سفر باهدف دریافت انرژی‌های زمین و ارتباط مؤثر با آن برای حفظ و حمایت زمین است.
شماره ثبت این اثر 318 به سال 1316 می‌باشد که به‌عنوان چهارمین اثر ایران در میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.
منبع/https://esfahan.tours/Place/3966/%D8%AA%D8%AE%D8%AA-%D8%B3%D9%84%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86
اصفهان تور/https://esfahan.tours
- ۹۸/۰۵/۲۸